Column Coos Versteeg |

Verdacht op vrienden

Het politieke tv-drama Morten is bepaald geen zinderend House of Cards. Evenmin kan het in de schaduw staan van de Deense evenknie Borgen. En waarom wordt in buitenlandse dramaseries altijd zoveel beter geacteerd, is het verhaal geloofwaardiger en overtreft zelfs hun geluidskwaliteit de onze? Wat ik de makers van Morten wel moet nageven, is dat de serie een idee geeft van hoe ’t er in fractiekamers op het Binnenhof aan toe gaat. Wat oprechtheid, vriendschap en loyaliteit daar betekent.   

Ik moest eraan denken toen Henk Otten - één van de grondleggers van Forum voor Democratie - op de dag van zijn installatie als senator kort door RTL Nieuws werd geïnterviewd. Je kon de muilkorf niet zien, maar er kwam geen blafje uit de ooit zo grote mond van Henk de Tank. Verder dan ‘gemengde gevoelens’ waagde Otten zich niet. Hij heeft alles achter zich gelaten en blijft niet hangen in het verleden. Otten ziet Baudet niet langer 24 uur per dag, maar ze hebben met af en toe een appje ‘een redelijke verhouding’.

Zouden Thierry Baudet en Henk Otten ooit vriendschap voor elkaar hebben gevoeld? Of waren ze alleen rechtse geestverwanten? 

In de politiek is vriendschap een schaars goed. In de onlangs verschenen memoires van voormalig CDA-kroonprins Elco Brinkman kun je lezen wat de jezuïetenstreek van Ruud Lubbers in 1994 met hem heeft gedaan. Voor wie het is vergeten: daags voor de verkiezingen liet Lubbers publiekelijk weten dat hij zelf niet op Brinkman zou stemmen. Lubbers mag postuum spijt voor zijn gedrag hebben betuigd, het feit blijft. Net als het verraad van Judas, om in christelijke kringen te blijven. 

Vriendenverraad in de politiek is van alle tijden. Caesar en Brutus waren ooit dik met elkaar. De dolkstoot van Brutus moet vanuit die optiek extra veel pijn hebben gedaan. Elke psycholoog weet dat vriendenverraad een moeilijk te genezen trauma veroorzaakt. Maar in het geval van Caesar viel er niets meer te genezen.   

De geschiedenis loopt over van dit soort voorbeelden. Van de Franse Revolutie weten we hoe Robespierre zijn oude strijdmakkers stuk voor stuk de kop afhakte, net zolang tot zijn eigen nek onder de guillotine belandde. Nazi-coryfee Ernst Rohm zal ook het zijne hebben gedacht toen hij - met medeweten van Hitler - in juni 1934 tijdens de Nacht van de Lange Messen door Himmlers SS werd vermoord. En de Russische Netflix-serie Trotsky geeft een aardig beeld van de dodelijke kameraadschap in de bolsjewistische kringen van Lenin en Stalin.

Het hoeft natuurlijk niet altijd letterlijk met de dood te eindigen. Je kunt iemand ook politiek vermoorden, kijk maar naar Diederick Samson. De kleur van de partij doet er in dit soort zaken trouwens niet toe, zoals Aantjes, Elco Brinkman en sinds kort ook Groen Links-kamerlid Zihni Özdil en Forum-statenlid Robert Baljeu weten. Bij Forum waren overigens De Haze Winkelman en echtgenote al eerder slachtoffer, maar die zijn recent weer in genade aangenomen. Benieuwd hoe lang dat goed gaat.  

In politiek draait alles om macht. En niet alleen in de politiek. In de top van de ambtenarij en het bedrijfsleven is het nauwelijks anders. Dus ook daar blijkt vriendschap een kwetsbaar goed. Dat hebben we bij Apple gezien, waar Steve Jobs zijn oude schoolvriend Steve Wozniak, met wie hij zijn eerste computer bouwde, meedogenloos opzij schoof. Bij Facebook deed Marc Zuckerberg iets soortgelijks met zijn vriend en mede-oprichter Eduardo Saverin. 

''Niets persoonlijks, het is strikt zakelijk'', zeggen ze er in maffia-kringen bij voor ze de trekker overhalen.

Vriendschap en samen ergens voor knokken, ergens aan bouwen; het lijkt een moeilijke combinatie. Ruzie over beleid, botsing van karakters en afgunst, het ligt allemaal op de loer. Bovendien heb je ook nog het verraad uit ordinair eigenbelang. Als deze vorm van vriendenverraad je overkomt, denk je dat je de eenzaamste mens ter wereld bent. Maar je hoeft maar even rond te neuzen en je blijkt een eindeloos grote groep lotgenoten te hebben. De Brutussen zijn overal. Ook in vrouwengedaante. Ze hoeven geen historisch beladen namen als Adolf of Jozef te dragen. Voor hetzelfde geld heten ze gewoon Casper of Annerieke.

In de thriller Wachten op Woensdag van bestseller-auteurs Nicci French zegt hoofdpersoon Frieda Klein op zeker moment: ''We hebben geleerd om op te passen voor vreemden. Maar het zijn onze vrienden waar we doorgaans het meest op verdacht moeten zijn.''

Tja, zo’n zin stemt wel even tot nadenken. Maar dit soort ontspanningsliteratuur lezen ze niet in de top van het bedrijfsleven of de politiek. Hoewel, Henk Otten er nu alle tijd voor heeft.