'Zorgen dat je aan de top blijft, dan wordt het nooit saai'

16 October 2018, 18:20 uur
Algemeen
mainImage
Digitaal Dagblad
Afbeelding is niet meer beschikbaar

Nel Oskam verlaat op 1 november 2018 De Goudse Schouwburg. Ze gaat met pensioen. 41 jaar was ze er in dienst; de laatste 33 jaar als directeur en programmeur. Bijna bij elke voorstelling was ze aanwezig om artiesten en publiek te ontmoeten. Altijd was één stoel in de zaal voor haar gereserveerd. ,,Na een werkdag was ik soms te moe om te gaan", bekent ze. ,,Maar ik ging. Ik wist: vanavond laat ga ik weer vol energie naar huis. Theater doet zoveel met je. Daarop kun je lang teren!”

door Marc Couwenbergh



De Goudse Schouwburg behoort tot de top van Nederland. De zalen zitten vol, de artiesten komen er graag en De Goudse Schouwburg grossiert in prijzen en onderscheidingen. Maar op 1 december 1985 werd Oskam directeur van een Goudse Schouwburg die dreigde te verdwijnen door de slechte staat van het gebouw. ,,De gemeenteraad zei dat die paar Goudse theaterliefhebbers wel naar Rotterdam, Den Haag of Utrecht konden gaan.”

33 jaar later fonkelen haar ogen nog als ze daaraan terugdenkt. Zij had op de middelbare school de magie van het theater ontdekt. Als scholiere zag ze haar eerste toneelvoorstelling: Henk van Ulsen speelde 'Dagboek van een gek'. ,,Wauw, ik wist niet dat zoiets bestond! Ik woonde in een dorp in Oost-Brabant. Voortaan nam ik regelmatig de bus naar de stad om naar de schouwburg te gaan. Soms met vriendinnen. Desnoods alleen.”



Wegrotten
De liefde bracht haar naar Gouda. Daar zag ze een vacature 'beleidsmedewerker' van De Goudse Schouwburg. Dat was wat zij wilde: in het theater werken! Uit honderd kandidaten werd Nel gekozen. Vervolgens was haar functie bedrijfsleider en toen werd ze gevraagd als directeur. ,,Eerst zei ik: nee. Ik was 33. Ik wilde liever leren van een ervaren schouwburgdirecteur.”

Maar de wethouder van Cultuur maakte haar duidelijk dat die ervaren directeur er niet zou komen. Immers het voortbestaan van de schouwburg was uiterst twijfelachtig. De fundering van houten palen was aan het wegrotten. De veiligheid raakte in het geding. Het tweede balkon moest al dicht. Nieuwbouw was dringend noodzakelijk. Dus besloot zij toch directeur te worden. ,,Ik gaf mezelf vijf jaar de tijd om de komst van een nieuwe schouwburg te realiseren.”



En Jos Brink kwam
Voor de theaterhit van die tijd, de musicals van Jos Brink, was De ‘oude’ Goudse Schouwburg veel te klein. Maar Nel ging naar Jos Brink toe om te vragen toch in Gouda te komen spelen. ,,Maar de decors kunnen er niet in! De kleedkamer is al vol met één jurk!” Ze beaamde alle tegenwerpingen, maar benadrukte dat als hij ooit in een nieuwe schouwburg in Gouda wilde optreden, hij nú naar de oude moest komen. En Jos Brink kwam! En het Goudse publiek stroomde toe. ,,Dat was een doorbraak", aldus Oskam.

In september 1992 opende De ‘nieuwe’ Goudse Schouwburg. Nel Oskam: ,,Toen de oude werd gesloopt, vonden veel mensen dat jammer. Het was er altijd zo gezellig. Dat krijgen we nooit meer terug!” Maar zij zorgde ervoor dat de nieuwe schouwburg die echte theatersfeer kreeg. ,,Rood pluche, twee balkons die rondlopen. Het klassieke theater, maar dan in een modern jasje. Het publiek omarmt het toneel. Dat vinden artiesten fijn. En het publiek ziet elkaar. Theater is ook zien en gezien worden. Ik heb nooit meer iemand horen klagen dat het vroeger gezelliger was.”



Je publiek meenemen
In de oude schouwburg was één middenzaal. De nieuwe schouwburg kreeg een grote en een kleine zaal. Hierdoor kon Nel Oskam de voorstellingen boeken die ze wilde, inclusief opera en moderne dans. Veel schouwburgdirecteuren laten dat programmeren over aan een ander, maar Nel bleef dat zelf doen. Alle genres haalde ze in huis. Ook voorstellingen van onbekende theatermakers. ,,Als schouwburg heb je de plicht om je publiek mee te nemen. Om ze erop te wijzen dat er zoveel meer mooie voorstellingen zijn. Het publiek moet daarvoor wel vertrouwen hebben in de programmeur. Vertrouwen moet je opbouwen. Daarvoor moet je ook je publiek durven leren kennen.”

Nel Oskam vroeg bezoekers vaak hoe men de voorstelling had gevonden. En ze raadde ook voorstellingen aan. Eén keer pakte dat niet helemaal goed uit… Ze had dames moderne dans geadviseerd. ,,Ik had gezegd dat ze vooral niet moesten proberen het te begrijpen. Daar gaat het niet om bij dans.” Later spraken deze dames haar aan: ,,Het was geen dansen; het was lopen!” Ongelukkigerwijs hadden ze Krisztina de Châtel uitgekozen. Haar choreografie bestaat uit minimale bewegingen. Een schouder ophalen. Een buiging van het hoofd. Nel adviseerde hen direct een veel toegankelijker dansvoorstelling waar de dames wél van genoten.



Danspas
Stap voor stap maakte Nel haar publiek vertrouwd met moderne dans. In de oude schouwburg waren dansvoorstellingen onmogelijk doordat de toneelvloer afliep. Om het Goudse publiek toch naar moderne dans te krijgen, organiseerde zij bussen die naar dansvoorstellingen in Rotterdam reden. In de bus werd een inleiding op de voorstelling gehouden. In de nieuwe schouwburg introduceerde ze de 'danspas'. Daarmee kocht je met korting kaarten voor meerdere dansvoorstellingen. ,,Mannen verontschuldigden zich destijds als ze naar een dansvoorstelling kwamen: ‘ik moest met mijn vrouw mee’. Dat is nu niet meer. De zaal is ook bij dans goed gevuld!”

Liefde voor het theater gaat bij Nel samen met een zakelijke inslag plus een natuurlijk gevoel voor gastvrijheid. ,,Dat zit bij mij ingebakken", klinkt het laconiek. Het succes van De Goudse Schouwburg bleef niet onopgemerkt. Zo kreeg ze aanbiedingen van andere schouwburgen. ,,Ergens anders weer iets opbouwen, kan aantrekkelijk zijn, maar ik vond het een grotere uitdaging om aan de top te blijven. Er komen is één, maar er blijven, dát is de uitdaging. Door het streven aan de top te blijven, werd het ook nooit saai.”



Twee bioscopen
Nel Oskam realiseerde ook twee bioscopen. In de oude schouwburg zat een van de bioscopen van Gouda. ,,De ene avond film, de andere avond theater. Maar dat werkte niet goed.” Dus ging ze aan de slag om de bioscoop in een eigen pand gevestigd te krijgen. Dat werd de Arcade Bioscoop met drie zalen. In de grote zaal introduceerde ze de servicezaal: stoelen met een tafeltje en een schemerlampje plus een knopje om de bediening te waarschuwen. ,,Dat liep enorm! Mensen vroegen kaarten voor de 'luxe zaal'. Welke film er draaide, maakte hen niet uit.”

Meer recent realiseerde ze Cinema Gouda, waarbij ze extra aandacht schonk aan sfeer. Ook in Cinema Gouda staat gastvrijheid voorop. ,,Theater en bioscoop groeien naar elkaar toe", zegt Oskam. Zo maakt de techniek het mogelijk dat de Cinema live opera uit Londen of een concert van Coldplay vertoont.



Het theater gaat de stad in
De toekomst van het theater wordt sowieso een andere, weet Nel Oskam. Was het zo dat mensen naar het theater toegaan, in de toekomst gaat het theater ook naar de mensen toe. ,,Het theater gaat de stad in. We gaan meer samenwerken met anderen.” Ze ziet dat jongeren niet meer vanzelf de weg naar het theater vinden, zoals zij ooit deed. Daarom is De Goudse Schouwburg een samenwerking gestart met jongerensociëteit So What. ,,Wij kunnen voorstellingen bieden, waar zij de capaciteit niet voor hebben, maar die hun leden wel graag willen zien, zoals Spinvis en The Kik.”

Voor haar opvolgers, een algemeen directeur plus een programmeur, liggen nieuwe uitdagingen. Ze nemen een solide schouwburg plus cinema van Nel Oskam over. Die ziet de toekomst met vertrouwen tegemoet. ,,De basis is goed, daarop kunnen zij door. Ze verstaan hun vak. Dit zijn geen dames die alleen maar op de winkel komen passen.” Voelt haar vertrek onwerkelijk? ,,Nee hoor, ik blijf gewoon als bezoeker naar het theater gaan: straks heb ik heerlijk alle lusten en niet de lasten!”