Middeleeuwse bestseller nu ook in hedendaags Nederlands te lezen

9 November 2018, 12:01 uur
Algemeen
mainImage
Digitaal Dagblad
Afbeelding is niet meer beschikbaar

De middeleeuwse bestseller 'Twispraec der creaturen', gedrukt door de Goudse drukker Gheraert Leeu, is nu ook te lezen in hedendaags Nederlands. Op www.goudaopschrift.nl kan iedereen de 122 fabels lezen waarin hemellichamen, edelstenen, planten en dieren met elkaar praten en vaak ruzie maken. Een groepje 'Goudologen' werkte zes en een half jaar aan de hertaling ervan op basis van een in de Goudse archieven bewaard gebleven uitgave.

door Marc Couwenbergh

,,In de cursus Goudologie II van het Historisch Platform Gouda moesten we als huiswerk een fabel uit de Twispraec hertalen”, vertelt Thea van Wordragen van de Twispraec-werkgroep. ,,Het leek ons goed om ze allemaal te hertalen. Daarom hebben we een werkgroep gevormd en zijn we er aan begonnen. Een keer in de twee weken kwamen we bij elkaar.”

Kees Plaizier: ,,In 1480 had Leeu al een Latijnse versie gedrukt, maar in 1481 drukte hij de Nederlandse vertaling ervan. En dat was voor het eerst.” Iet van Driel vult aan: “Leeu was ook de eerste die plaatjes, houtsneden, samen met de tekst drukte. 'Twispraec der creaturen' was zijn meest succesvolle uitgave. In 1482 heeft hij nog een tweede druk ervan uitgebracht.”

Moraliserende karakter
Wie die Nederlandse vertaling maakte, is onbekend. Ook de naam van de oorspronkelijke auteur weten we niet. ,,We denken een monnik”, zegt Loek Meulenberg. ,,In ieder geval iemand uit geestelijke kringen, gelet op het moraliserende karakter van de fabels.”

Gonnie Smit van Stapele waarschuwt dat 'Twispraec' geen kinderboek is. ,,De term fabels is wat misleidend. Elk verhaaltje wordt altijd gevolgd door een moraliserend commentaar op basis van uitspraken van
kerkvaders, filosofen of helden als Alexander de Grote. De moraal wordt steeds herhaald. Het wordt erin gestampt.”

Jaloezie
Zo ruziet bijvoorbeeld de maan met de zon omdat hij jaloers is dat de zon meer licht geeft. En vervolgens wordt benadrukt dat jaloezie af te keuren is. De werkgroep is er trots op dat zij als eerste een hedendaagse editie heeft gemaakt van dit belangrijke middeleeuwse boek. Dat vergde niet alleen veel tijd, maar ook een kritische blik en vaak verhitte discussies.

Kees Plaizier: ,,Een letter verschil heeft grote gevolgen voor de betekenis. Zo zijn we een keer lang bezig geweest of het nu om 'haren' of 'horens' ging.”

Loek Meulenberg: ,,We werkten meestal in de bibliotheek en dan kwam er wel eens iemand vragen of we niet wat stiller konden zijn.”

'Twispraec der creaturen' in hedendaags Nederlands is te vinden op goudaopschrift.nl/twispraec