Verruim de regels, hanteer duidelijke richtlijnen en zorg voor heldere informatievoorziening. Dat zijn de belangrijkste aanbevelingen van Arcadis Nederland, dat in opdracht van de gemeente Gouda onderzoek deed naar de effecten van de regeling Erfgoed en Duurzaamheid. Met deze regeling wil de gemeente particuliere eigenaren helpen om hun monumenten op een verantwoorde manier te verduurzamen.

Gouda was een van de eerste gemeenten die verduurzaming van monumenten gemakkelijker maakte. “Sinds het begin van de energiecrisis ontvangen we geregeld commentaar dat de regels nog te lastig en beperkend zijn”, zegt wethouder Thierry van Vugt van onder meer Cultuur, Erfgoed en Monumenten. “Daarom hebben we Arcadis opdracht gegeven de regeling te evalueren, daarbij zijn inwoners nadrukkelijk betrokken. We hebben een enquête gehouden en bewonersavonden georganiseerd om een goed beeld te krijgen van waar particuliere eigenaren van monumenten tegenaan lopen”.

Verduurzamen van monumentaal erfgoed is een uitdaging die ook in andere gemeenten met middeleeuwse binnensteden speelt, zoals Leiden, Haarlem en Dordrecht. Van Vugt noemt die uitdaging ‘balanceren’. “De aantrekkelijkheid van Gouda voor inwoners en bezoekers wordt bepaald door onze middeleeuwse binnenstad. Dat erfgoed willen we behouden en doorgeven aan volgende generaties”.

Veel winst te behalen

Vanuit het oogpunt van circulariteit (het langdurig blijven gebruiken van grondstoffen en bouwproducten) zijn monumenten dankzij hun hoge leeftijd op zichzelf al duurzaam. “Maar in gebruik zijn ze dat niet. Er valt nog veel winst te behalen. Duurzaam opwekken en energiebesparing kunnen bij monumenten prima hand in hand gaan”, zegt wethouder Michel Klijmij-van der Laan (o.a. Duurzaamheid, Circulariteit en Energie).

Gouda is een historische stad met een beschermd stadsgezicht en ruim 1200 monumenten. Elk monument is uniek. Verduurzaming van monumenten vereist dan ook maatwerk; bijvoorbeeld bij de toepassing van zonnepanelen (mogen ze vanaf de straat wel of niet zichtbaar zijn?) en bij isolerend glas (mag je een historisch houten kozijn wel of niet aantasten voor dikker glas?)

De overheid, zoals een gemeente, staat in principe voor uniform beleid (wetten en regels die voor iedereen in gelijke mate gelden). Maar omdat elk monument uniek is, is zo’n uniforme aanpak bij het verduurzamen van cultuurhistorisch waardevolle panden eigenlijk niet realistisch. Tegelijkertijd zijn heldere richtlijnen nodig om particuliere eigenaren van monumenten wegwijs te maken.

Aan de slag met aanbevelingen

“Daarom”, zegt wethouder Van Vugt, “moet het verder verbeteren van de regeling Erfgoed en Duurzaamheid zorgvuldig gebeuren en dat kost tijd. We gaan in elk geval aan de slag met de aanbevelingen van Arcadis en een deel ervan verwachten we nog deze zomer in te voeren. In de tweede helft van dit jaar denken we een herziene regeling te kunnen presenteren”.

Wat onverkort van kracht blijft, is het advies van de gemeente aan (particuliere) eigenaren van monumenten om altijd eerst de monumentenadviseurs van de Omgevingsdienst Midden-Holland te raadplegen, vóórdat met verduurzaming van het monument wordt begonnen. Dat kan gedoe achteraf helpen voorkomen.

Van Vugt: “De gemeente ondersteunt de verduurzamingsambities van monumentale pandeigenaren van harte, en wil niet pietluttig zijn bij het toepassen van regels. Tegelijk staan wij, indachtig ons bestuursakkoord 'Geef Gouda door', pal voor het behoud van ons monumentale erfgoed”.