Deze dagen worden er in ons land weer miljoenen oliebollen gegeten. Maar waarom eten we eigenlijk oliebollen rond Oud en Nieuw? En doen we dat al lang? Een kort lesje geschiedenis over ons zo geliefde gefrituurde deegbol.

De historie van de oliebol gaat ver terug. Zo is op een schilderij van Aelbert Cuyp uit ongeveer 1652 al een kookpot met oliebollen te zien. Een recept duikt voor het eerst op in het Noord-Nederlandse kookboek De verstandige kok, dat stamt uit 1667. De deegbol werd toen overigens nog 'oliekoek' genoemd.

Deskundigen vermoeden dat er in ons land nog veel eerder al dit soort oliebollen werden gegeten. We hebben er alleen geen recepten van. In de landen om ons heen werden al in de middeleeuwen zoete en hartige beignets gegeten.

Midwinterperiode
Het is goed om te beseffen dat Kerstmis en Oud en Nieuw in de midwinterperiode liggen. Een periode die zeker in de zeventiende en achttiende eeuw koud en ook donker was, er was tenslotte nog geen elektrisch licht. Mensen probeerden het daarom in deze periode gezellig te maken, met veel lichtjes. Het was ook een periode waarin ze extra voor elkaar zorgden. Mensen gingen langs de deur om een lied te zingen. In ruil daarvoor kregen ze iets te eten of te drinken.

En juist in die midwinterperiode bakten mensen oliebollen. Ze werden bereid met ingrediënten die in de winter beschikbaar waren: meel, gist, gedroogde vruchtjes. Bovendien vullen ze goed - dat is prettig als het eten schaars is - en zijn ze gemakkelijk uit te delen.

Bedelfeesten
Tegenwoordig gaan mensen niet meer langs de deur omdat ze hongerig zijn. Toch bestaan er nog steeds allerlei bedelfeesten, zoals Driekoningen, Sint-Maarten en Nieuwjaarszingen. Frappant is dat veel tradities rond Kerstmis en Oud en Nieuw niet veel veranderd zijn. We verlichten nog steeds ons huis, met kerstlampjes weliswaar, komen samen met onze dierbaren en eten oliebollen.

Samenstelling
De samenstelling van de oliebol is in de loop der jaren niet veel veranderd. Vroeger zijn ze misschien iets platter geweest, vooral omdat er minder olie werd gebruikt. Later werd er meer olie gebruikt, daarvan werden de oliebollen ook mooi rond.

Wel zat er vroeger vaak anijs in oliebollen, en in de negentiende eeuw komijnzaad. Halverwege de negentiende eeuw kwam de bekende poedersuiker erbij. Gefrituurde deegbollen worden ook in andere landen om ons heen gegeten. Oliebollen met gedroogde vruchtjes die in oliebollenkramen op straat te koop zijn, zijn wel typisch Nederlands.