Column Marianne de Jong |

Slimmeriken

Soms lijkt het of de hele wereld nog niet genoeg lijdt onder Corona. De dreigende taal van grote naties en samenwerkingsverbanden en het mislukken van elk overleg dendert via het scherm de huiskamer in. Waarom ruimt iedereen niet eerst zijn eigen huis en tuin op voordat hij op de buren begint te mopperen? Of beter nog: samen lekker buiten aan de klus: ‘Wie heeft er nog ruimte in zijn groene container? Hij wordt deze week al geleegd, zet ik hem zelf wel even aan de weg’.

Gelukkig is er deze week niet alleen slecht nieuws de huiskamer in gesprongen, of moet ik zeggen: Gezwommen. Als je denkt dat je alle gekkigheid al zo’n beetje aan je voorbij hebt zien trekken in de afgelopen jaren kom je altijd bedrogen uit. Of mooier? Want wie komt er nu in vredesnaam op het idee om goudvissen te leren om een voertuig te besturen? Een rijdend aquarium, voortbewogen door een elektrische motor en voorzien van teledetectietechnologie. Een woord waar je punten mee kunt scoren met scrabble en galgje. Het kost even tijd voordat ik begrijp wat er staat: ‘technologie die op afstand kan meten’, dat zou het ongeveer moeten zijn.

Zes geselecteerde goudvissen hebben geleerd dat hun bewegingen het karretje ‘sturen’. Zo komen ze in hun natte omgeving nog eens ergens. Ze voelden zich niet allemaal als een vis in het water, sommigen doen het uitzonderlijk beter dan hun medestudenten. Een grotere drang om Nemo te evenaren op zijn wereldreis? Of zucht naar avontuur? Verveling? Of uitstel van het eindigen in een riool? Wie zal het zeggen? Dat ze kunnen autorijden (‘auto’ betekent ook ‘zelf’) wil niet zeggen dat ze gelijk hun diepste gedachten en gevoelens met ons delen. Maar het begin is er. Nu, wat mij betreft, de praktische toepassing nog.

Met Magawa, de in Tanzania geboren, maar naar Cambodja geëmigreerde gambiahamsterrat (oh, ik ga echt vragen of iemand dit weekend met mij galgje wilt spelen) ligt dat heel anders. Ook hier de vraag wie er als eerste op het idee kwam, maar Magawa heeft twee eigenschappen die hem bij uitstek geschikt maken voor praktische toepassingen. Gambiahamsterratten hebben een scherp reukvermogen en zijn zó intelligent, dat ze makkelijk getraind kunnen worden. Die combinatie maakt dat deze dieren bijvoorbeeld tuberculose (TBC) kunnen ruiken. Handig als je geen Mantouxtest tot je beschikking hebt.

Nu in Cambodja ruim 30% van de bevolking aan deze vreselijke ziekte lijdt, weet je gelijk waarom Magawa daar naar toe werd gevlogen. Fout! Magawa is niet getraind om TBC te ruiken, hij kan iets opsporen dat zeker net zo desastreus is: landmijnen. Die zijn ruim voorradig in het straatarme land, helaas. Cambodja werd (voor Corona) steeds vaker in de schijnwerpers gezet als toeristische bestemming. Wel met een aantal restricties: blijf op de aangegeven paden en plas niet in de berm…

Magawa is niet zwaar genoeg om een landmijn tot ontploffing te brengen. Na zijn opleiding, die een jaar duurde brengt zijn scherpe neus zijn begeleiders feilloos op het spoor van deze verwoestende onzichtbare bommen. Hij een lekker hapje, zij een mijn minder. In zijn actieve jaren spoort Magawa 39 landmijnen en 26 niet-ontplofte vliegtuigbommen op. Een record en vooral een win-win situatie.

Magawa doet zijn werk met zoveel inzet, enthousiasme en goed resultaat dat hij op 5 juni vorig jaar een heuse medaille krijgt van de Britse dierenbeschermingsorganisatie PDSA en wordt daarmee de eerste Hero-RAT (Held-rat). Op dezelfde dag gaat hij met pensioen, hij is nog fit en gezond en hoopt op een rustige oude dag.

Sindsdien draagt Magawa zijn medaille met een zekere trots. Gezien zijn prachtige resultaten in zijn actieve jaren (hij heeft er dan ruim 225.000 vierkante meter speurwerk op zitten) dik verdiend.

Op 11 januari is Magawa rustig ingeslapen, na een welbesteed leven.

Zijn opvolgers nemen de klus over. Nog zo’n 1,6 miljoen bommen te gaan…

Het trainen van dieren is niet nieuw; honden, grote katachtigen, olifanten, dolfijnen, muizen en ratten worden al jaren getraind om bepaalde dingen aan te leren en wellicht zelfs voor een praktische toepassing.

Nu zijn ook de vissen aan de beurt. En wat blijkt? Goudvissen leren hartstikke snel.

Misschien niet zo gek dat ze graag willen ‘autorijden’, temeer als ze weten wat er deze week voor onrustbarend nieuws was, willen ze vast graag uit de buurt zijn als het mis gaat.

Ik zou me ook het liefst als de wiedeweerga uit de voeten willen maken. Of heeft er iemand een beter idee?

‘Slimmeriken’ is verschenen in het Gouds Dagblad als column en op de site van de schrijver: Marianne de Jong.

Reageren kan via: [email protected].

Ga voor nog meer leuke, korte verhalen naar: www.coronkels.nl