Wanneer je in de winkel loopt komen de soorten, geuren en smaken koffie je al snel tegemoet. Een zak vol glanzende koffiebonen lijkt in dit geval een goede keuze te zijn. Het zijn ook vaak deze glimmende, ietwat donkerbruine bonen die we in veel reclames terugzien. Toch zijn deze koffiebonen niet altijd even lekker en vers als ze eruit ziet. Een boon met veel glans heeft vaak al veel van zijn smaak verloren. Hoe dit precies komt én wat het uiterlijk van de boon zegt over de smaak van de koffie, dat lees je in dit artikel.

Verschillende soorten koffiebonen
De smaak van koffiebonen wordt in de eerste plaats bepaald door de soort bonen. Hoewel er ongeveer 124 soorten bestaan, zijn er slechts enkele geschikt voor consumptie. De twee belangrijkste en meest geconsumeerde koffiebonen zijn de Arabica en de Robusta.

Arabica
Arabica is de populairste koffiesoort ter wereld. Ongeveer 75% van de totale wereldwijde koffieproductie wordt vertegenwoordigd door de bonen van de Coffea arabica. Deze plant groeit vooral in (sub)tropische klimaten, in landen die rond de evenaar liggen. Omdat deze koffiebonen op grotere hoogtes groeien dan de Coffea canephora (Robusta), hebben de bonen een andere smaak. De hoogte maakt ze minder vatbaar voor parasieten en plantenziekten, waardoor ze een lager gehalte van de natuurlijke beschermingsstof cafeïne aanmaken.

Arabica koffiebonen hebben vaak een ovale vorm met een ietwat kronkelig lijntje dat door het midden loopt. De bonen zijn iets groter dan de Robusta variant en hebben, afhankelijk van het brandprofiel, ook een wat donkerdere kleur. Koffie van Arabica bonen heeft een licht zoete, zachte smaak, met fruit- of chocoladeachtige tonen. De bonen bevatten dan ook meer suiker en oliën dan de Robusta koffiebonen. De specifieke smaken kunnen echter verschillen, afhankelijk van het teeltgebied, het brandprofiel en de variant die wordt gekweekt.

Robusta
De Robusta koffiebonen groeien in lagere gebieden rond de evenaar en zijn dan ook een groot exportproduct van Vietnam en Indonesië. In Vietnam is Robusta zelfs goed voor 95% van de koffieproductie. De bonen zijn kleiner, ronder en hebben een recht streepje dat door het midden loopt. Bovendien hebben ze een cafeïnegehalte dat ongeveer 1,2% hoger ligt dan dat van de Arabica koffiebonen. Robusta koffie smaakt wat bitterder en sterker. De stevige ‘robuuste’ bonen worden dan ook vaak toegevoegd aan een koffiemelange en gebruikt om oploskoffie te maken.

Het uiterlijk en de smaak van koffiebonen
Hoewel de ovale Arabica bonen en ronde Robusta bonen verschillende smaken koffie creëren, is de koffieplant niet de enige variabele die de uiteindelijke koffiesmaak bepaalt. De smaak is onder meer af te leiden aan de hand van de verschillende kenmerken van koffiebonen, zoals de geur, kleur en de mate van glans.

Geur
Wanneer je een zak verse koffiebonen openmaakt, komt de koffiegeur je vaak tegemoet. Koffie is dan ook een zeer aromatisch voedingsmiddel. De bonen worden zelfs gebruikt om nare geurtjes in huis tegen te gaan. Wanneer een zak langer open is of niet op de goede manier bewaard wordt, kan de geur van de koffiebonen én dus ook de kwaliteit van de koffie snel achteruit gaan.

Kleur
De mate waarin de bonen gebrand zijn heeft veel invloed op de kleur van de boon. Bovendien bepaalt het brandprofiel een groot deel van de smaak van de koffie. Het branden van de koffiebonen verloopt volgens drie fasen. In de laatste fase wordt de uiteindelijk kleur en branding gecreëerd. Afhankelijk van de temperatuur en tijd ontstaan er dan light roast, medium roast of dark roast koffiebonen.

De light roast koffiebonen hebben de kortste brandtijd en zijn te herkennen aan hun lichte kleur. Ook hebben de bonen een wat ‘doffere’ tint, omdat het olielaagje op de boon ontbreekt. Vanwege de korte brandtijd zijn er nog veel zuren aanwezig in de boon, waardoor ook de koffie een wat zuurdere smaak kan hebben.

Medium roast koffiebonen hebben een bruine kleur die wat donkerder is dan de light roast variant. Omdat de bonen wat langer worden gebrand, zijn er meer bittere smaken in de boon aanwezig. Een langere brandtijd zorgt ervoor dat er meer aroma’s in de boon vrijkomen.

De donker gebrande koffiebonen zijn herkenbaar aan hun donkerbruine kleur. Ook zijn ze gemiddeld wat groter dan de light roast variant, omdat ze door de langere brandtijd vaak wat uitzetten. De dark roast koffiebonen leveren een volle, sterke koffiesmaak op; perfect voor een espresso of ristretto. Door de hoge brandtemperatuur kan er op de deze bonen een olieachtig laagje ontstaan.

Glanzende koffiebonen
Koffiebonen bevatten van nature vetten. Door de bonen te branden op hoge temperaturen kunnen deze oliën zich naar de oppervlakte van de boon verplaatsen. Op deze manier gaan de smaken en aroma’s die in de oliën zitten snel verloren. Een glimmend vetlaagje op de koffiebonen is dus zeker geen garantie voor een goede, lekkere koffie. Ook door invloed van zuurstof, temperatuur en tijd kunnen de vetten uit de bonen vrijkomen. Naast dat de vettige koffiebonen niet de meest smaakvolle koffie zetten, kunnen ze ook jouw koffiemachine beschadigen.

Aan de vorm, kleur en geur van koffiebonen valt heel wat af te lezen. Zo is de soort koffieboon – Arabica of Robusta – veelal aan de grootte en vorm te herkennen. De kleurtint van de bonen geeft vaak weg welke tonen er in de koffie naar voren komen. Zo heeft een lichtbruine koffieboon een wat mildere, zachter smaak dan dark roast koffie. Laat je echter niet misleiden door bonen met een mooi glanzend oppervlak. Deze olielaag bestaat uit vetten die al uit de boon zijn vrijgekomen, waardoor er in de koffieboon zelf een heel stuk minder aroma’s en smaken liggen opgeslagen.